On Being a Scientist: Vietnamese Version (2021)

Below is the uncorrected machine-read text of this chapter, intended to provide our own search engines and external engines with highly rich, chapter-representative searchable text of each book. Because it is UNCORRECTED material, please consider the following text as a useful but insufficient proxy for the authoritative book pages.

Mistakes and negligence - Những sai lầm và sơ suất English version Bản dịch tiếng Việt All scientific research is susceptible to error. At the Tất cả các nghiên cứu khoa học đều có thể gặp sai sót. Trong frontiers of knowledge, experimental techniques quá trình tìm kiếm những tri thức mới (the frontiers of often are pushed to the limit, the signal can be knowledge), các phương pháp thực nghiệm thường bị đẩy difficult to separate from the noise, and even the đến giới hạn của sự hiểu biết, các tín hiệu thực có thể khó question to be answered may not be well defined. phân biệt với các tín hiệu nhiễu, và câu hỏi nghiên cứu có khi In such an uncertain and fluid situation, identifying không được xác định rõ ràng. Trong tình huống không chắc reliable data in a mass of confusing and sometimes chắn và nhiều biến động đó, việc xác định dữ liệu đáng tin cậy contradictory observations can be extremely có thể trở nên cực kỳ khó khăn với một khối lượng lớn các difficult. quan sát rất khó phân định và đôi khi nhiều mâu thuẫn. Furthermore, researchers sometimes have to take Hơn nữa, các nhà nghiên cứu đôi khi phải chấp nhận rủi ro để risks to explore an innovative idea or observation. khám phá ra sáng kiến hoặc có những quan sát mới. Họ có They may have to rely on a theoretical or thể phải dựa vào một phương pháp lý thuyết hoặc thực experimental technique that is not fully developed, nghiệm chưa được nghiên cứu đầy đủ, hoặc phải mở rộng or they may have to extend a conjecture into new phỏng đoán sang những lĩnh vực mới. Sự chấp nhận rủi ro đó realms. Such risk taking does not excuse sloppy không bào chữa cho việc nghiên cứu cẩu thả, nhưng chúng ta research, but it should not be condemned as cũng không nên xem đó là sự sai lạc trong nghiên cứu. misguided. Finally, all researchers are human. They do not have Suy cho cùng, tất cả các nhà nghiên cứu đều là con người. Họ limitless working time or access to unlimited không có thời gian làm việc vô hạn, hoặc không thể truy cập resources. Even the most responsible researcher hết các nguồn tài nguyên vô tận. Ngay cả nhà nghiên cứu uy can make an honest mistake in the design of an tín nhất cũng có thể mắc lỗi vô ý10 (honest mistake) trong experiment, the calibration of instruments, the thiết kế thí nghiệm, hiệu chuẩn thiết bị, ghi nhận dữ liệu, diễn recording of data, the interpretation of results, or giải kết quả hoặc trong các khía cạnh khác của nghiên cứu. other aspects of research. Despite these difficulties, researchers have an Dù có những khó khăn, nghĩa vụ của các nhà nghiên cứu đối obligation to the public, to their profession, and to với cộng đồng, đối với nghề nghiệp và với chính họ là phải themselves to be as accurate and as careful as đảm bảo tiến hành nghiên cứu chính xác và cẩn thận nhất có possible. Scientific disciplines have developed thể. Các lĩnh vực khoa học đã phát triển các phương pháp và methods and practices designed to minimize the cách thực hiện để giảm thiểu khả năng sai sót, và việc không possibility of mistakes, and failing to observe these tuân thủ các phương pháp này sẽ dẫn tới vi phạm các tiêu methods violates the standards of science. Every chuẩn của khoa học. Mọi kết quả khoa học phải được chuẩn 10 Những sai lệch ngoài ý muốn (hoặc vô tình) được coi là lỗi vô ý, không phải là hành vi sai phạm. Dù vậy, những sai lệch ngoài ý muốn vẫn là một mối quan ngại sâu sắc, bởi vì chúng có thể gây hại cho cộng đồng khoa học, con người hoặc động vật, sức khỏe cộng đồng hoặc xã hội. (Nguồn: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3443861/) 24 

scientific result must be carefully prepared, bị cẩn thận, được bình duyệt (peer review) và xem xét kỹ submitted to the peer review process, and lưỡng ngay cả khi đã công bố. scrutinized even after publication. Beyond honest errors are mistakes caused by Cần phân biệt lỗi vô ý (honest errors) với lỗi sai do tính cẩu negligence. Haste, carelessness, inattention—any thả (negligence). Bất kỳ sự vội vàng, bất cẩn hay thiếu chú ý of a number of faults can lead to work that does not đều có thể dẫn đến hậu quả là công việc không đáp ứng các meet scientific standards or the practices of a tiêu chuẩn khoa học hoặc các hướng dẫn thực hành trong discipline. Researchers who are negligent are ngành (the practices of a discipline). Các nhà nghiên cứu thực placing their reputation, the work of their hiện công việc một cách cẩu thả đang đặt uy tín của bản thân, colleagues, and the public’s confidence in science at công việc của đồng nghiệp và niềm tin của công chúng với risk. Errors can do serious damage both within khoa học vào tình thế rủi ro. Những sai sót có thể gây ra science and in the broader society that relies on những thiệt hại nghiêm trọng cả trong khoa học và trong xã scientific results. Though science is built on the idea hội - vốn rất tin tưởng vào các kết quả nghiên cứu khoa học that peers will validate results, actual replication is được công bố. Mặc dù khoa học được xây dựng dựa trên ý selective. It is not practical (or necessary) to tưởng rằng các đồng nghiệp của các nhà nghiên cứu sẽ giúp reconstruct all the observations and theoretical xác thực kết quả của họ nhưng sự lặp lại này thường có tính constructs made by others. To make progress, chọn lọc. Tất cả các quan sát và khái niệm lý thuyết không researchers must trust that previous investigators nhất thiết phải được thực hiện lại bởi những nhà nghiên cứu performed the work in accor- dance with accepted khác. Để tiến về phía trước, các nhà nghiên cứu phải tin tưởng standards. rằng các công trình nghiên cứu trước đây đã thực hiện theo đúng các tiêu chuẩn được chấp nhận. Some mistakes in the scientific record are quickly Một số sai sót trong tài liệu khoa học (scientific record) được corrected by subsequent work. But mistakes that nhanh chóng sửa sai bởi các công trình tiếp theo. Nhưng có mislead subsequent researchers can waste large những lỗi sai có thể đánh lừa các nhà nghiên cứu kế thừa, làm amounts of time and resources. When such a họ lãng phí một lượng lớn thời gian và nguồn lực. Khi một lỗi mistake appears in a journal article or book, it như vậy xuất hiện trong bài báo hoặc cuốn sách, nó cần được should be corrected in a note, erratum (for a sửa chữa trong phần ghi chú: lỗi in (erratum) (đối với lỗi trong production error), or corrigendum (for an author’s quá trình xuất bản) hoặc lỗi viết (corrigendum) (đối với lỗi do error). Mistakes in other documents that are part of tác giả). Những sai sót trong các tài liệu khác như đề cương the scientific record—including research proposals, nghiên cứu, sổ ghi chép phòng thí nghiệm, báo cáo tiến độ, laboratory records, progress reports, abstracts, tóm tắt đề tài (abstract), luận văn và các báo cáo nội bộ — theses, and internal reports—should be corrected in cần được sửa chữa để đảm bảo tính toàn vẹn của bộ tài liệu a way that maintains the integrity of the original khoa học gốc, đồng thời giúp các nhà nghiên cứu khác tránh record and at the same time keeps other được việc kế thừa các kết quả sai sót đã công bố xuất hiện researchers from building on the erroneous results trong bản gốc khi họ tiến hành nghiên cứu. reported in the original. 25 

Changing Knowledge Thay đổi kiến thức In the early part of the 20th century, astronomers Vào đầu thế kỷ 20, các nhà thiên văn học đã tham gia vào một engaged in a prolonged debate over what were then cuộc tranh luận kéo dài về thứ mà sau đó được gọi là tinh vân known as spiral nebulae—diffuse pinwheels of light xoắn ốc (spiral nebulae) - những vòng xoáy khuếch tán ánh that powerful telescopes revealed to be common in sáng xuất hiện phổ biến trên bầu trời đêm được phát hiện bởi the night sky. Some astronomers thought that these các kính thiên văn mạnh. Một số nhà thiên văn học cho rằng nebulae were spiral galaxies like the Milky Way at những tinh vân này là những thiên hà xoắn ốc giống như Dải such great distances from the Earth that individual Ngân hà ở khoảng cách xa Trái đất đến mức người ta không stars could not be distinguished. Others believed thể phân biệt được các vì sao riêng lẻ. Những người khác tin that they were clouds of gas within our own galaxy. rằng chúng là những đám mây khí trong thiên hà. One astronomer who thought that spiral nebulae Nhà thiên văn học Adriaan van Maanen của Đài quan sát were within the Milky Way, Adriaan van Maanen of Mount Wilson cho rằng tinh vân xoắn ốc nằm trong Dải Ngân the Mount Wilson Observatory, sought to resolve hà. Ông đã tìm cách chứng minh điều này bằng cách so sánh the issue by comparing photographs of the nebulae các bức ảnh của tinh vân được chụp cách nhau vài năm. Sau taken several years apart. After making a series of khi thực hiện một loạt các phép đo tỉ mỉ, van Maanen thông painstaking measurements, van Maanen báo rằng ông đã tìm thấy các chuyển động không xoắn gần announced that he had found roughly consistent như nhất quán trong tinh vân. Việc phát hiện ra những unwinding motions in the nebulae. The detection of chuyển động như vậy chỉ ra rằng các đường xoắn ốc phải nằm such motions indicated that the spirals had to be trong Dải Ngân hà, vì chúng ta không thể phát hiện ra chuyển within the Milky Way, since motions would be động của các vật thể ở xa. impossible to detect in distant objects. Van Maanen’s reputation caused many Danh tiếng của van Maanen khiến nhiều nhà thiên văn học astronomers to accept a galactic location for the khác chấp nhận vị trí của tinh vân nằm trong ngân hà. Tuy nebulae. A few years later, however, van Maanen’s nhiên, vài năm sau, đồng nghiệp của van Maanen - ông Edwin colleague Edwin Hubble, using a new 100-inch Hubble sử dụng kính viễn vọng 100-inch loại mới tại núi telescope at Mount Wilson, conclusively Wilson, đã chứng minh một cách thuyết phục rằng tinh vân demonstrated that the nebulae were in fact distant thực chất là những thiên hà xa xôi. Điều này đã chứng minh galaxies; van Maanen’s observations had to be những quan sát của van Maanen là sai lầm. wrong. Studies of van Maanen’s procedures have not Khi tìm hiểu các quy trình của van Maanen, người ta đã không revealed any intentional misrepresentation or thấy bất kỳ sự trình bày sai lệch có chủ ý hoặc nguồn gốc của sources of systematic error. Rather, he was working lỗi sai mang tính hệ thống (systematic error) nào. Lý do cho at the limits of observational accuracy, and his sai lầm của van Maanen là do giới hạn về độ chính xác trong expectations influenced his measurements. Even việc quan sát bằng kính thiên văn. Đồng thời, những kỳ vọng cautious researchers sometimes admit, “If I hadn’t của ông đã ảnh hưởng đến cách tiến hành phép đo. Ngay cả believed it, I never would have seen it.” những nhà nghiên cứu thận trọng đôi khi cũng thừa nhận, 26 

"Nếu tôi không tin điều đó, tôi sẽ không bao giờ nhìn thấy nó." Discovering an Error Phát hiện ra lỗi Two young faculty members—Marie, an Marie là một nhà dịch tễ học của trường y, còn Yuan là một epidemiologist in the medical school, and Yuan, a nhà thống kê trong khoa toán học. Hai giảng viên trẻ này đã statistician in the mathematics department—have xuất bản hai bài báo về sự lây lan của các bệnh nhiễm trùng published two well-received papers about the trong quần thể người và được nhiều người đón nhận. Khi spread of infections in populations. As Yuan is Yuan làm việc với mô phỏng (simulation) do anh tạo ra về mô working on the simulation he has created to model hình truyền nhiễm, anh nhận thấy có một lỗi mã hóa đã dẫn infections, he realizes that a coding error has led to đến các kết quả trong hai bài báo đã công bố không chính xác. incorrect results that were published in the two Anh ấy cảm thấy rất nhẹ nhõm sau khi sửa lỗi này, kết quả dự papers. He sees, with great relief, that correcting đoán thời gian lây lan trung bình của bệnh không thay đổi. the error does not change the average time it takes Nhưng mô hình được chỉnh sửa đã cho ra kết quả dự đoán ít for an infection to spread. But the correct model chắc chắn hơn, làm cho các dự đoán về sự lây lan của bệnh exhibits greater uncertainty in its results, making nhiễm trùng trở nên ít chính xác hơn. Khi anh ấy thảo luận predictions about the spread of an infection less vấn đề với Marie, cô ấy phản đối việc gửi bài đính chính đến definite. When he discusses the problem with các tạp chí đã xuất bản hai bài báo trước đó. Cô nói: “Cả hai Marie, she argues against sending corrections to the bài báo sẽ bị nghi ngờ nếu chúng ta làm điều đó, và dù sao journals where the two earlier articles were những thay đổi này cũng không ảnh hưởng đến kết luận chính published. “Both papers will be seen as suspect if we của bài báo.” Bài báo tiếp theo của họ sẽ chứa các kết quả do that, and the changes don’t affect the main dựa trên mô hình đã điều chỉnh, và Yuan có thể đăng mô hình conclusions in the papers anyway,” she says. Their đã sửa trên trang web của mình. next paper will contain results based on the 1. Các tác giả có nghĩa vụ gì đối với các đồng nghiệp khi phải corrected model, and Yuan can post the corrected sửa lại kết quả đã công bố? model on his Web page. 2. Cách mô hình đang được sử dụng bởi những người khác 1. What obligations do the authors owe their tác động thế nào đến quyết định của Yuan và Marie? professional colleagues to correct the published 3. Có những lựa chọn nào khác không ngoài việc công bố một record? bản chỉnh sửa chính thức? 2. How should their decisions be affected by how the model is being used by others? 3. What other options exist beyond publishing a formal correction? 27