On Being a Scientist: Vietnamese Version (2021)

Below is the uncorrected machine-read text of this chapter, intended to provide our own search engines and external engines with highly rich, chapter-representative searchable text of each book. Because it is UNCORRECTED material, please consider the following text as a useful but insufficient proxy for the authoritative book pages.

Intellectual property - Sở hữu trí tuệ English version Bản dịch tiếng Việt Discoveries made through scientific research can Những khám phá dựa trên nghiên cứu khoa học có thể có giá have great value— to researchers in advancing trị to lớn như nâng cao hiểu biết của nhà nghiên cứu, hỗ trợ knowledge, to governments in setting public policy, chính phủ xây dựng chính sách công và phát triển các sản and to industry in developing new products. phẩm mới cho công nghiệp. Nhà nghiên cứu nên nhận thức Researchers should be aware of this potential value được giá trị tiềm năng này và những lợi ích mà phòng thí and of the interest of their laboratories and nghiệm và viện nghiên cứu có được từ đó, đồng thời biết cách institutions in it, know how to protect their own bảo vệ những lợi ích của mình và hiểu rõ những quy định liên interests, and be familiar with the rules governing quan tới việc sử dụng các ý tưởng một cách công bằng và hợp the fair and proper use of ideas. lý. In some cases, benefiting from a new idea may Trong một số trường hợp, việc khai thác lợi ích từ một ý tưởng require establishing intellectual property rights mới có thể cần đến sự xác lập quyền sở hữu trí tuệ thông qua through patents and copyrights, or by treating the các bằng sáng chế, bản quyền, hoặc coi ý tưởng đó là bí mật idea as a trade secret. Intellectual property is a thương mại. Sở hữu trí tuệ là quyền hợp pháp để kiểm soát legal right to control the application of an idea in a việc áp dụng ý tưởng trong một bối cảnh cụ thể (thông qua specific context (through a patent) or to control the bằng sáng chế) hoặc kiểm soát việc biểu đạt ý tưởng (thông expression of an idea (through a copyright). Patent qua bản quyền). Sự bảo vệ thông qua bằng sáng chế và bản and copyright protections are legal mechanisms quyền là các cơ chế pháp lý nhằm tạo ra sự cân bằng giữa lợi that seek to strike a balance between private gains ích riêng và lợi ích chung. Những điều này cho phép các nhà and public benefits. They give researchers, nghiên cứu, các tổ chức phi lợi nhuận và các công ty được nonprofit organizations, and companies the right quyền hưởng lợi từ một ý tưởng mới. Thay vào đó, chủ sở hữu to profit from a new idea. In return, the property ý tưởng phải công khai và cho phép những người khác phát owner must make the new idea public, which triển ý tưởng đó. enables others to build on the idea. A patent owner can protect his or her intellectual Chủ sở hữu bằng sáng chế có thể bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ property rights by excluding others from making, của mình bằng cách không cho phép người khác chế tạo, sử using, or selling an invention so long as the patent dụng hoặc kinh doanh một sáng chế đã được cung cấp đầy đủ owner provides a full description of how the các thông tin liên quan, bao gồm cách sáng chế được tạo ra, invention is made, is used, and functions. được sử dụng và vận hành. Các nhà nghiên cứu đang thực hiện Researchers doing patentable work may have công trình có khả năng đăng ký sáng chế có thể có các nghĩa special obligations to the sponsors of that work, vụ đặc biệt đối với các nhà tài trợ của công trình đó, chẳng hạn such as having laboratory notebooks witnessed như có bằng chứng về nhật ký thí nghiệm và cung cấp thông and disclosing an invention promptly to the patent tin kịp thời về sáng chế cho cơ quan cấp bằng sáng chế của tổ official of the organization sponsoring the chức tài trợ cho nghiên cứu. Luật sáng chế của Hoa Kỳ cung research. U.S. patent law provides clear criteria cấp các tiêu chí rõ ràng để xác định ai là người phát minh và 58 

that define who is an inventor, and it is very điều rất quan trọng là tất cả những người đã đóng góp đáng important that all who have contributed kể cho một sáng chế (và không còn ai khác nữa) đều được đưa substantially to an invention (and no one else) be vào đơn đăng ký bằng sáng chế. included in a patent application. Copyright issues are becoming more prominent as Vấn đề bản quyền ngày càng được lưu ý nhiều hơn khi công digital technologies have made copying and nghệ kỹ thuật số đã cho phép việc sao chép và phát tán thông distributing information easier. Copyrights protect tin trở nên dễ dàng. Bản quyền giúp bảo vệ sự trình bày hoặc the expression or presentation of ideas, but they biểu đạt ý tưởng, nhưng bản quyền không bảo vệ được chính do not protect the ideas themselves. Thus, when a ý tưởng đó. Do đó, khi một nhà nghiên cứu viết một bài báo researcher writes an article or a book, a copyright hoặc một cuốn sách, bản quyền (có thể được chuyển giao cho (which may be transferred to the publisher) applies nhà xuất bản) được gắn cho các từ ngữ và hình ảnh trong ấn to the words and images in the publication, but phẩm, nhưng những người khác có thể sử dụng các ý tưởng others can use the ideas in that publication with trong ấn phẩm đó với sự ghi nhận phù hợp. Ai đó có thể sử proper attribution. Someone can make fair use of dụng tài liệu có bản quyền cho các mục đích phi lợi nhuận như copyrighted material for nonprofit uses, such as nghiên cứu hoặc giáo dục, nhưng họ không thể sử dụng tài liệu research or education, but they cannot use the theo cách làm giảm đi giá trị thương mại của nó. material in a way that would reduce its market value. Industry often relies on trade secrets to maintain Doanh nghiệp thường dựa vào bí mật thương mại để duy trì control over commercially valuable information quyền kiểm soát với các thông tin có giá trị thương mại được generated through research. In this case, there is tạo ra từ nghiên cứu. Trong trường hợp này, các ý tưởng mới no requirement to make the idea public, though không cần phải công khai, nhưng chúng cũng sẽ không được there is also no protection against the idea being bảo vệ để tránh khả năng ý tưởng đó được triển khai tại một developed independently at another research site. đơn vị nghiên cứu khác. Các hành động liên quan đến pháp lý Legal action can be taken against someone who có thể được áp dụng đối với người tiết lộ bí mật hoặc với người reveals a secret or against someone who obtains a có được bí mật một cách bất hợp pháp. secret illegally. Most research institutions have policies that Hầu hết các tổ chức nghiên cứu đều có các chính sách để chỉ specify how intellectual property should be rõ cách thức quản lý tài sản trí tuệ. Các chính sách này có thể handled. These policies may specify how research quy định cách thức thu thập và lưu trữ dữ liệu nghiên cứu; data are collected and stored, how and when hình thức và thời điểm công bố kết quả, cách chuyển giao results can be published, how intellectual property quyền sở hữu trí tuệ, cách công bố các phát minh có thể được rights can be transferred, how patentable cấp bằng sáng chế, và cách phân bổ tiền bản quyền tác giả. inventions should be disclosed, and how royalties Ngoài ra, luật sáng chế thường khác nhau giữa các quốc gia, from patents are allocated. Also, patent law differs và các nhà nghiên cứu cần phải xem xét những điểm khác biệt from country to country, and researchers need to này khi họ đang thực hiện các dự án ở các quốc gia khác hoặc take these differences into account when they are hợp tác với các nhà nghiên cứu nước ngoài. Trong một số 59 

working on projects in other countries or in trường hợp, nghĩa vụ của các nhà nghiên cứu đang thực hiện collaboration with researchers in other countries. công trình có khả năng đăng ký sáng chế có thể trì hoãn việc In some cases, the obligations of researchers who công bố các kết quả khoa học. Cán bộ hướng dẫn luận văn are doing potentially patentable work may delay (thesis advisers) và cán bộ hướng dẫn khoa học (research the publication of scientific results. Thesis advisers supervisors) cần phải giúp các nhà nghiên cứu mới nhận thức and research supervisors need to make beginning được khả năng này, bởi việc công bố vốn quan trọng đối với researchers aware of this possibility, given the sự phát triển sự nghiệp của họ. Việc xuất bản công trình không importance of publication in advancing their nên bị trì hoãn một cách không hợp lý nhằm bảo vệ các kết careers. Publication of researchers’ work should quả có tiềm năng được cấp bằng sáng chế. Các quyết định về not be delayed for unreasonable amounts of time việc nộp đơn đăng ký sáng chế phải được thực hiện càng to protect potentially patentable results. Decisions nhanh càng tốt. Các văn phòng chuyển giao công nghệ của các on whether to file a patent application should be trường đại học chính là nơi cung cấp thông tin hữu ích về made as quickly as possible. University technology những vấn đề này. transfer offices are a useful resource on these issues. Institutional policies may or may not address some Các chính sách của đơn vị nghiên cứu có thể có hoặc không đề of the more challenging issues that arise when cập đến một số vấn đề gây nhiều trở ngại hơn phát sinh trong considering intellectual property. For example, to quá trình xem xét quyền sở hữu trí tuệ. Ví dụ, một nhà nghiên what extent should a researcher or an institution cứu hoặc một đơn vị nghiên cứu nên được hưởng lợi từ tài sản benefit from intellectual property? How should the trí tuệ ở mức độ nào? Phần thưởng từ quyền sở hữu trí tuệ rewards from intellectual property rights be shared nên được chia sẻ như thế nào giữa các nhà nghiên cứu độc among established researchers, beginning lập, các nhà nghiên cứu mới và các kỹ thuật viên nghiên cứu? researchers, and research technicians? Can Các nhà nghiên cứu có thể mang theo dữ liệu gốc khi họ rời researchers take original data with them when đơn vị nghiên cứu không? Thông thường, các đơn vị nghiên they leave an institution? Generally, institutions cứu sở hữu dữ liệu được tạo ra bởi nhà nghiên cứu, nhưng own the data generated by a researcher, but bản thỏa thuận giữa nhà nghiên cứu và đơn vị nghiên cứu có contracts between researchers and their thể quy định chi tiết về điều này. Theo đó, các nhà nghiên cứu institutions typically specify the details of the thường có quyền nhận một bản sao của dữ liệu mà họ đã tạo arrangement, and researchers generally are ra. Hơn nữa, các luật, quy định và chính sách mới được tạo ra entitled to a copy of the data they have generated. sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến quyền sở hữu trí tuệ, và điều này Furthermore, new laws, regulations, and policies có ý nghĩa quan trọng đối với các nhà nghiên cứu. continue to influence intellectual property rights, with important implications for researchers. A Commercial Opportunity? Đây có phải là một cơ hội thương mại? Shen was always interested in bioinformatics and Shen luôn quan tâm đến tin sinh học (bioinformatics) và quyết decided to use some of his free time to write a định sử dụng thời gian rảnh rỗi để viết một chương trình có program that others in his microbial genetics’ thể hữu ích cho những người khác trong phòng thí nghiệm di 60 

laboratory would find useful. Starting with a truyền vi sinh vật (microbial genetics) của anh ấy. Khởi đầu với popular spreadsheet program on his university- một chương trình xử lý bảng tính thông dụng trên máy tính do provided computer, he wrote the program over the trường đại học cấp, Shen đã viết chương trình trong suốt cả summer and posted it on his personal Web page as mùa hè rồi đăng lên trang thông tin cá nhân của mình dưới a bundle that combined the spreadsheet program dạng kết hợp chương trình xử lý bảng tính với chương trình do and his own program. Over the next academic year, anh ấy viết ra. Trong năm học tiếp theo, anh ấy đã nhiều lần he improved his program several times based cải tiến dựa trên một vài ý phản hồi mà anh ấy nhận được từ partly on the feedback he got from the people in những thành viên trong phòng thí nghiệm đã sử dụng chương his laboratory who were using it. At national trình. Tại các hội nghị trong nước, anh phát hiện ra rằng các meetings, he discovered that researchers in other nhà nghiên cứu ở các phòng thí nghiệm khác đã bắt đầu tải laboratories had begun to download and use his xuống và sử dụng chương trình của anh, và bạn bè nói với anh program package, and friends told him that they rằng họ biết các nhà nghiên cứu khác đang sử dụng nó trong knew of researchers who were using it in industry. doanh nghiệp/công ty. Khi vấn đề được nêu lên trong một When the issue arose in a faculty meeting, Shen’s cuộc họp khoa, cố vấn cấp khoa của Shen đã nói với anh rằng faculty adviser told him that he should talk with the anh nên nói chuyện với văn phòng chuyển giao công nghệ của university’s technology transfer office about trường đại học về việc thương mại hóa nó. Cố vấn của anh ấy commercializing it. “After all,” his adviser said, “if nói, “Sau cùng, nếu bạn không làm vậy, một công ty có thể sẽ you don’t, a company will probably copy it and sell sao chép, bán và thu lợi từ công sức của bạn.” it and benefit from your hard work.” The director of the technology transfer office was Giám đốc văn phòng chuyển giao công nghệ tỏ ra băn khoăn much more con- cerned about another issue: the hơn nhiều về một vấn đề khác: thực tế là Shen đã vi phạm bản fact that Shen had been redistributing the quyền trong việc phát tán chương trình xử lý bảng tính. Ông spreadsheet in violation of its license. “You do have ấy nói: “Bạn có quyền quyết định với những gì bạn tạo ra, rights to what you created, but the company that nhưng công ty bán chương trình xử lý bảng tính cũng có quyền sells this spreadsheet also has rights,” he said. “We của họ. Chúng ta cần nói về điều này trước khi nói về thương need to talk about this before we talk about mại hóa.” commercialization.” 1. What obligations does Shen have to the 1. Shen có nghĩa vụ gì đối với nhà phát triển phần mềm xử lý developer of the original spreadsheet program? To bảng tính ban đầu và đối với trường đại học đã cung cấp phần the university that provided the spreadsheet and mềm và máy tính cho anh? computer. 2. Ưu và nhược điểm của việc cố gắng thương mại hóa một 2. What are the pros and cons of trying to chương trình dựa trên sản phẩm của người khác là gì? commercialize a program that is based on 3. Shen có thể gặp phải những mâu thuẫn và khó khăn gì trong another’s product? thực tế gì nếu anh ta cố gắng điều hành công việc kinh doanh 3. What conflicts and practical difficulties might trong khi đang thực hiện luận án? Shen encounter if he tries to operate a business while working on his dissertation? 61